zayıf hadis – dertli sözlük
sahih ve hasen hadisin şartlarını taşımayan hadisler "zayıf"tır. hadiste zayıflık genelde iki sebepten kaynaklanır: 1) senedde inkıta (kopukluk) bulunması 2) ravide cerhi gerektiren bir halin bulunmasıi̇nkıta senedden en azından bir ravinin düşmesi demektir. böyle bir inkıta varsa seneddeki bütün şahıslar sika (güvenilir) olsalar bile sırf bu inkita metnin reddini gerektirir. i̇nkıta yüzünden zayıf kabul edilen hadisler muallak, mürsel, mudal, munkatı, müdellesdir.mürsel, tabiînin sahabeyi atlayarak hz. peygamber'e izafe ettiği hadistir.munkatı hadis, senedi muttasıl olmayan hadistir. senedin herhangi bir yerinden bir ravinin düşürülmesi veya senedin farklı yerlerinden peş peşe olmamak şartıyla birden fazla ravinin düşürülmesi halinde de hadis munkatı adını alır.mudal hadis, senedinin herhangi bir yerinden peş peşe iki veya daha çok ravinin düştüğü hadistir. bu tür hadisleri munkatı hadislerden daha zayıftır.muallak hadis, senedinin baş tarafından bir veya birkaç ravi ya da müntehasına kadar senedin bütünüyle hazf olunduğu hadistir. son zamanlarda bilhassa halk için yazılan hadis kitaplarında sadece sahabe ravisi zikredilerek yapılan rivayetler hep muallaktır. ancak bunların asıl kaynaklarda senetleri muttasıl olarak yer almış olduğundan sıhhatlerinden bir şey kaybetmezler.tedlis, senede dahil bir ravinin ismini atlayarak orada böyle biri yokmuş izlenimi verecek şekilde senedi sevk etmek demektir. tedlis ile rivayet edilen hadise de müdelles denir. tedlis üç çeşittir:i̇snad tedlisi: ravinin görüşmediği veya görüştüğü halde hadis almadığı çağdaşı bir kişiden işitmiş gibi "kâle fülân" veya "an fülân" diyerek hadisi rivayet etmesidir.şuyuh tedlisi: ravinin hocasını bilinmeyen bir isim, sıfat veya künye ile zikretmesidir.tesviye tedlisi: sika raviler arasındaki zayıf bir raviyi atlayarak hep sikalardan gelmiş intibaını verecek şekilde hadisin rivayet edilmesidir.ravide cerhi gerektiren bir halin olması nedeniyle zayıf olan hadisler ise mevzu, metruk, münker, muallel, müdrec, maklub, muzdarib, şaz, musahhaf, muharref şeklinde on çeşittir.mevzu, hz. peygamber adına yalan uydurmak ile cerh edilmiş ravinin rivayetidir.metruk, yalancılıkla itham edilmiş bir ravinin rivayetinde yalnız kaldığı hadise metruk veya matruh denir. metruk hiçbir sikanın rivayetine muhalif olmaksızın kizb, kesret-i galat, fısk ve gaflet gibi cerh noktalarından biri ile itham edilen ravini yalnız başına rivayet ettiği hadis diye de tarif edilmektedir.münker hadisin tarifi için farklı görüşler ileri sürülmüştür, belli başlı iki anlayış bulunmaktadır:a. zayıf bir ravinin sika raviye muhalif olarak rivayet ettiği hadistir.b. sika olsun olmasın ravisi tek kalan hadistir.muallel hadis, görünürde sahih olmakla birlikte bu sıhhati yok edebilecek gizli bir illet taşıyan hadislere muallel veya malul denir. hadisin illetini bulan muhaddise muallil denir.müderec, hadisten olmayan bir kelamın hadise bitişik olarak zikredilmesine idrac, böyle bir uygulamaya uğramış hadise de müdrec denir. bu, rasûlullah'ın sözüne herhangi bir ravinin sözünün karışması demektir. i̇drac senedde veya metinde olabilir.maklub, seneddeki ravi isimlerini ya da metindeki bazı kelimeleri takdim-tehirle rivayet etmekle gerçekleşir.muzdarib, birden çok rivayeti bulunduğu halde rivayetlerinin birini diğerine tercih edecek sebep bulunamayan hadislere muzdarib denir. izdırab çoğunlukla isnada bazen de metinde olur.şaz, makbul bir ravinin kendisinden daha makbul olan raviye muhalif rivayetidir. daha makbul olan ravinin rivayetine ise mahfuz denir. şazlık senedde de metinde de olabilir.musahhaf, kelimesi nokta değişikliğine uğramış hadistir. bu tür hatalar bilhassa yazılı vesikalar istinsah edilirken daha çok görülür.muharref, kelimesi hareke değişikliğine uğramış hadise muharref denir.a.seneddeki inkıta nedeniyle zayıf kabul edilen hadislerb.ravide cerhi gerektiren bir hal nedeniyle zayıf kabul edilen hadisler
ulema i ehadis kılı kırk yarmışlar amma rasulun sözünü sorguya çekmek için değil, nasıl kur'anla meşguliyet ibadettir, ilm i hadis te bir nevi ibadettir, hem latif bir ilimdir göstermişlerdir.
hadis olmama ihtimali olduğu düşünülen hadislerdir. ama böyle bir şey söz konusu değildir. bilindiği üzere bir hadis, bir metinden ve o metne ait ravi zincirinden, yani hadisi nakledenlerden oluşan zincirden meydana gelir. zayıf hadislerde ise bu ravi zincirinde kopukluk, yani peygamberimiz (sav)'a kadar kaç isim varsa artık, onlardan biri ya da birkaçı eksik olabilir. ama bu kesinlikle böyle bir hadis yoktur demeye delil değildir. bir de şu açıdan düşünelim. kur'an'dan sonra en sağlam kaynak olan buhari adlı hadis kitabında zayıf hadisler yer almaktadır. şimdi bu hadislerden şüphe mi edeceğiz? kesinlikle hayır. zaten bu kitabın müellifi imam buhari'nin, hadis rivayet etmek için günlerce yol alıp yanına gittiği bir adamın, merkebini elindeki üzümle yanına çağırıp, daha sonra üzümü vermediğini görünce sorgusuz sualsiz geri döndüğü anlatılagelen meşhur bir menkıbedir. şimdi kardeşlerim bu derece hassas davranan insanların kitabında hadis olmayan sözlerin bulunması ne kadar mantığınıza yatıyor?