kemiyet keyfiyet muvazenesi – dertli sözlük
kainatta dahi cari olan bir hakikat: ehemmiyet ve kıymet; kemiyete bakmaz, keyfiyete bakar.

küre-i arz yani yeryüzü, kainatla kıyaslandığında bir nokta mesabesinde. ama cenab-ı hak kuran-ı kerimde semavat ve arzı beraber zikrediyor. içinde insanı taşıdığından olsa gerek.

yeryüzünde hayvanat alemine bakacak olsak, insanlardan sayıca katbekat fazla olmalarına rağmen cenab-ı hak onları insana musahhar etmiş. emanet yani̇ ene i̇nsana verildiği için.

nev-i beşere bakacak olsak, insanların kahir ekseriyetinin müslüman olmadığını, isyanda olduğunu görürüz. eğer i̇slamiyet kemiyete bakacak olsa idi buna bir mana veremeyecek, şeytanın yaratılmasını, imtihan sırrını şer olarak görecektik. ama biliyoruz ki, bazen bir insanın hidayeti bin insanın hidayeti kadar rabbimizin rızasına vesile olur. bazen bir ebubekir, tek başına bir ümmet olur. bir insan bir milleti, bir kelime bir insanı kurtarır bazen.