imam birgivi’nin öğrencisi kadızade mehmed efendi ile ona bağlı fakı da denen bir grup vaiz tarafından oluşan selefi kökenli dini hareket. i̇stanbul camilerinde vaazlar yoluyla halk arasında etkili olmuşlardır. fakılar peygamber efendimiz sonrası çıkmış bütün adetlere bidat diyip bunları yapanları da tekfir ederlerdi. tütün, kahve ve her türlü türkü ve raksın şeriata aykın olduğunu ilân etmişler, matematik ve akli ilimlerin medrese eğitiminden kaldırılmasını istemişlerdir. tasavvufu ve tarikatları reddetmişlerdir. dördüncü murat’ın padişahlık döneminde tütün ve içki yasağı çıkarması ve bunlara uymayanları cezalandırmasında da fakıların desteğini kazanma amacı önemli rol oynamıştır. fakılar aynı zamanda lüks yaşamı ve yönetici sınıfın savurganlığını, devrin ahlaksızlıklarını ve adaletsizliğini de eleştirmişlerdir. fakir medrese öğrencileri ve esnafı kullanarak tekkelere saldırmışlardır. ulema ve bürokrat kesim ise fakılara tamamen karşıydı. sonraki dönemde iktidara gelen köprülü mehmet paşa sadrazam olduğunda fakıları istanbul’dan sürerek karışıklığı önlemiştir. osmanlı uleması arasında hakim olan hanefiliğin aksine genel itibariyle hanbeliliğin yorumlarına yakınlaşmışlardır. osmanlı uleması yenilikleri daha hoşgörülü yorumlamış; toplumda yerleşmiş gelenekleri, tasavvuf ve onun ritüellerini reddetmemiştir. kadızadeliler ise yüzeysel bir kuran’ı kerim ve sünnet yorumuyla ön plana çıkmış, selefi zihniyeti temsil etmiştir.
