müslüman olduğunu düşündüğüm (inandığım) yazar.
kıvranıp kıvranıp hakikatin kokusunu alıp etrafında dolaşıp ama kendisini bulamayanlardan. (*)
5 mart 1855 tarihli güncesinden;
'bütün hayatımı tahakkukuna hasretmek istediğim muazzam bi fikir! beşerin tekamülüne uygun olan bir dinin temelini kurmak fikri.bu yine isanın dini, fakat kaidelerden tasavvuftan tecrit ve tasfiye edilmiş olan ameli bir din; yalnız istikbalde saadet vadeden bir din değil! o halde mes'ut eden bir din . bütün vicdanile beşerin bir iman altında birleşmesine çalışacak bir din.
e be nikolayeviç tarif ettiğine din denmiyo ki, cennet deniyo. hem istemeyle de din kurulmuyo ona da felsefi akım deniyo.
belki saadetin tanımını değiştirseydi zihninde.. belki , neyse belkilerin anlamı yok.
kendine çile çektirerek arayışlar içinde geçen bir ömür.
ilaveten kendi mektep kurmuş, 'cemiyet ferde cebren hiçbir şey yaptırmamalı' düstruyla yola çıkmış. değişik bi sistem getirmiş; mecburi dersler yok, mükafat ve ceza yok, tarih, gramer , coğrafya zorunlu değil, öğrenci canı isteyince gelip istemeyince gidiyor.
bi süre devam eden okul sağlık sorunları sebebiyle uzun süreli olmamış.
son olarak eşiyle de pek mesut olmayan bir yuva...
kadıncağız diyo ki etme lev bizim birsürü çocuğumuz var elindekini avcundakini köylülere dağıtıyosun, okul yapıyosun da biz neyle geçinicez, onu da düşün, diyor tolstoy 'kadın sen beni anlamıyo musun, bunlar bizim değil, insanlarla paylaşmalıyız bu bizim görevimiz sorumluluğumuz 'diyor.
mirasını toptan bağışlamak istiyor sofiya tolstoy itiraz ediyor, ihtiyar tolstoy kızıyor küsüyor vesaire tatsızlıklar yaşanıyor.