usturlap

yunanca kökenli astrolabon (yıldız-yakalar) kelimesinden gelen astronomik bir ölçüm âleti.

bir zamanlar denizcilerin sıklıkla kullandığı, -ve bence günümüzdeki denizcilerin de kullanması gereken- bir gökyüzü bilgisayarı. ortaçağın gps'i de diyebiliriz. harikulâde bir âlet. antik yunan'da icat edilmiş sonrasında müslümanlar tarafından geliştirilmiş olan usturlabı, 7 ve 17. yy arasında maşaallah isimli bir bilginin müslümanlara tanıttığı söyleniyor. (başka bir rivayete göre de usturlabı ilk keşfeden ve bu konuda ilk kitap yazan kimse abbasi devri astronomi âlimlerinden ebu ishak el-fezâri'dir.) uluğ bey, kurduğu semerkand rasathanesi'nde usturlap ile ilgili birçok alet geliştirmiş ve kullanmış. bunun yanında el-birunî, zerkalî, tusî gibi birçok âlim de usturlabın geliştirilmesinde büyük rol oynamış isimlerden. böylece mekanik saatlerin temelinin bu dönemde atıldığı söyleniyor. ayrıca namaz vakitlerinin belirlenmesi de bu âletle hesaplanıyormuş.usturlabın çok çeşitleri var. ve usturlapla yapılanlar bir hayli büyüleyici, akıl dehası şeyler. bu âletin her bir tabakası bambaşka hesaplamaları ifade ediyor. bir tabakada yıldızların konumları gösteriliyor. (ki bu sayede denizciler konumlarını tayin edip, yörüngelerini bulabiliyorlarmış) diğer bir tabakada; yıllar, aylar, bir diğerinde; günler, saatler, enlemler vs. gibi birçok değerler ve çizelgeler var. bu âlete bakıp gökcisimlerinin yükseltisi de ölçülebiliyor...günümüzde kullanılan elektronik gps'ler kullanılmaz duruma gelse, ne yapardık acaba? ...not: istanbul - islâm bilim ve teknoloji tarihi müzesi'nde bu ve bunun gibi astronomik aletleri görebilirsiniz.

"âşığın hastalığı bütün hastalıklardan ayrıdır. aşk, allah sırlarının usturlabıdır..." hz. mevlâna

istanbul gülhane parkı'nda bulunan 'islam bilim ve teknoloji tarihi müzesi'nde müslüman bilim adamları tarafından yapılmış çok sayıda örneği mevcuttur.

bugün puslu kıtalar atlası'nda rastlayıp gökbilimle ilgili bir şeydi ama neydi diye kara kara düşündüm bununla ilgili. eşime sordum o ara. o da açıklamasını yapıp, "gülhane'deki müzeye gitmedik mi seninle? vardı orada dedi." sonra sözlüğü ilk açışımda usturlap başlığı var mı diye bakacakken sol çerçevede başlığı ve yukarıdaki tanımı gördüm. malcolm kullanıcı adına sahip yazara bakış açımı değiştirip kendisinden biraz korkmama sebep oldu bu durum. (*)

#450025 deki gibi hayatımda olanlarla sözlükte o gün veya bazen o saatte olanların tevafuku o kadar fazla oluyor ki, sözlüğün de yadulhayr olduğuna delilim oluyor. tevafuk alamet-i makbuliyetmiş, haktan bir haber ve kaderin tatlı bir cilveciği. rasad altındasınız diyor. elhamdulillah.

tanım: semavata yerden rasad ettiren bir ayine alet.