tarihselcilik – dertli sözlük
kur'an'ı tefsir ederken tarihselci metodu kullanmak.

tarihselcilik bilindiği gibi almanya'da ortaya çıkan sosyolojik bir yorum biçimi. toplumların bugünki durumları tarihleriyle ilgilidir. değerler dizisinin meydana gelişi, yorumlanışı, içeriği tamamen tarihle ilgilidir. her şey insanla ilgilidir. bu nedenle yorumlanış şekli itibariyle insanı ön plana alan bir yorum şeklidir.

tarihselciliğin bu yorumlarının kur'an tefsirinde kullanılmasına tefsirde tarihselcilik denir. kur'an'ın bir kısım ayetlerinin tarihte o dönemi kapsayacak şekilde indirildiğini ve günümüzde bunun uygulabilirliğinin olmadığını söylerler. hadisleri ise rivayet bağlamında değerlendirip tamamen o günün toplumuna hitap eden sözler olduğunu büyük bir kısmının yeniden değerlendirilmesi gerektiğini ve kur'an'a uymayanların mantık çerçevesinde reddedilmesi gerektğini söylerler.

tarihselciliğin bir de kur'an kıssaları yorumu mevcuttur. tarihin o dönemini anlattığı için günümüzde herhangi örneklik teşkil etmeyeceğini iddia ederler. bu tezleri sosyolojik manada tarihselci felsefe ile birebir uygundur. bizler biliriz ki kur'an kıssaları çağlara hitap eden dersler içerir. ibret alınması için anlatılmıştır. bunu da kıssaların sonunda allah-u teala belirtir.

bizim hadis görüşümüz, sahih olarak belirtilen tüm hadislerin sahih olduğu, zayıf olarak belirtilen tüm hadislerin de zayıf olduğudur. ehl-i sünnet hadislerin tekrar değerlendirilecek bir imkan olmadığını, aklın ise yanılabileceğini, heva ve heveslere kapılabileceğini bilir. bunlara göre de hadis değerlendirmesi yapmaz. bu durum, aklı reddettiği manasına gelmez. bilakis dinimiz düşünmeye ve akletmeye bizleri sevketmektedir. tefekkürü öncelemektedir. ama aklın yetmeyeceği yerler de vardır. işte bu gibi durumları göz ardı etmemek gereklidir.
aklın sıksık vahyin önüne geçmek için hadsizlik yaparak sağdan soldan zıpladığı bir metod.
tarihselciler,sözde evrenselci olup özde tarihselci olanlar gibi çeşitleri vardır.elbette ayetlerin hükmünün sadece belli bir dönemde geçerli olduğu fikri kabul edilemez ama sebebi nuzül'ü, içtihadı ve "ezmânın tagayyuru ile ahkâmın tagayyuru inkar olunamaz" ilkesi de unutulmamalıdır.