imam gazali – dertli sözlük

imam gazali

-----------

i̇mam gazzali henüz hayatta iken şöhreti her yere yayılmıştı. o kadar ki, bir seyahatinde şam’a gitmiş orada bir medreseyi ziyaret etmişti.

talebelerine ders veren bir hocayı uzaktan dinliyordu. ders esnasında hoca mevzuyu izah ederken talebelerine:
“bu hususta gazali de şöyle demiştir” deyip i̇mam gazali’nin de görüşlerini anlattı.

bunu duyan i̇mam gazalî, kendisinde gururlanma olmasın diye şam’ı gizlice terkedip başka beldeye gitti.

[büyük tefsir tarihi, 2, 445]

----------------
hocası imam el harameyn'in onun için dipsiz bir deniz, parçalayıcı bir aslan ve yakan bir ateş gibidir dediği alim.
selçuklu devleti'nin itikadi manada sağlam durmasını sağlamak ve yıkılmasına engel olabilmek için çok uğraşmış, bu uğurda birçok tehlikeler atlatmış bir alim. bedel ödemiş, bir islam devletini kurtarmanın çarelerine kafa yormuş, hayatını buna adamış bir alim.
müzik aletleri konusunda oldukça sıkı davranmıştır.bu konuda ibn hazm'ın el gınaul mulhisi tavsiye edilir.
felsefenin çokları boğan açıklarında kulaçlar atmış sahil i selameti bulmuş ne sakin hallidir ne tatlı dillidir ihya yi okurken su içer gibi olur yanık bağrım. sana kurbandır ey şu fani esrarım
yeterince tanımayanların haksızlık ettiği büyük islam alimi, hüccet. dile pelesenk olan ise mantık ve felsefeyi inkar ettiği yönündeki eleştiriler. kendisi ne güzel demiş;
''sürekli cevizin kabuğunda dolaşıp duran insan, o cevizi yalnızca sert bir kabuktan sanır.'' imam gazali'nin karşı olduğu felsefe insanı uçuruma götürecek felsefedir. farabi ve ibn sina yunanlı filozofların söylediklerini bir şekilde islam'a uydurmaya çalışıyordu. imam gazali bu zihniyete şamarı indirdi.
etkisini asla kaybetmemiş ve kaybetmeyecek alimdir. batıl batı felsefelerinden islam'ı öğrenme gayreti içinde olan herkese tokat gibi inen bir metodu vardır. bu metod her devirde işleyecektir. islam'ı kendi öz değerlerinden anlamaya çalışan herkes gazali'nin metodunun doğruluğunu teyit eder. islam'ın kendi öz değerleri vardır. batıl bir felsefe ile islam'ı özdeşleştirme, o felsefeyi islam'a yamalama gayretine karşı bir duruştur gazali'nin metodu.
ehl-i sünnet itikadı herşeyi özetler. eğer her birey kendine göre, kendi düşüncelerine göre islam'ı yorumlamaya kalksa- ki o ilim artık dünya üzerinde yok.- bir buçuk milyar yorum ortaya çıkar.

esas olan islam'ı yeniden yorumlamak değil, zihinlerimize batılı düşünce akımlarının soktuğu kavramları yeniden yorumlamaktır, özgün bir tanım oluşturmaktır amaç. modernist islam düşüncesinin şaşalayıp, bocaladığı; adeta dumura uğradığı nokta burası. ya batılı düşünceyi alıp mukallitçe kabullenmiş, ya da kendi yorumunu koymaya çalışmış ama beceremeyince ehl-i sünnet itikadına kabahat bulup, yoldan sapmıştır. ya kur'an'ın bir kısım ayetlerini reddetmiş ya da hadisleri reddetmiştir. bu aslında islamcıların düşüncede sığlığının en büyük ispatıdır.

işte gazali metodu ile ehl-i sünnet itikadını korurken, diğer taraftan batılı düşünce diyalektiğinin zihinlerimize soktuğu kavramları yeniden yorumlamak ve özgün bir tanım oluşturmak gereklidir. aksi halde islam ya kültürel bir din halini alacak, ya da herkesin farklı farklı yorumladığı protestan bir din halini alacak. gazali bu yüzden önemlidir.
800 yıl önce devlet desteğiyle yıkadığı beyinler silsile şeklinde günümüze gelmiştir ve hakimiyetlerini sürdürmektedir. fakat gazali'yi tanrılaştırmayı bırakıp allah ne diyor, kuran ne diyor; sadece arapçasını okuyup allah'ın isteğini yerine getirebilir miyiz? diye sormak gerekmez mi?

not; gazali'yi eleştirmem onun zatının ne kadar yetkin ve büyük olduğunu kabul etmemem, saygıdeğer ve takdire şayan etkilerini yok saymam anlamına gelmeyeceğini ve yaptıklarının tamamiyle islamı koruma içgüdüsü olduğunu; bunun da sebebinin moğol istiları ve ibn teymiyye gibi isyan ahlakına sahip alimleri ortaya çıkaran siyasal ve toplumsal kaosun bulunduğu bir devride bulunuşu olduğu kanaatindeyim.
fakat o devir geçti.