hilafet – dertli sözlük
lozan'da rüşvet olarak verilmiştir. 100 milyon müslüman tebaası olan ingilizler elbette yeni kurulmuş 8 milyon müslümanı idare eden bir devletin eline hilafet gibi bütün dünya müslümanlarına hitap edebilecek büyük bir güç vermek istemediler.

1870'lerden sonra panislamizm siyaseti osmanlı'nın manevra kabiliyetini oldukça genişletti. 1911 yılında italyanların trablus'u işgali sonrası madagaskar'dan çin'e kadar olan coğrafyada italyan mallarının boykot edilmesi bunun küçük bir örneği. osmanlı birinci dünya savaşına yine böyle bir emperyal cesaret ve özgüven ile girdi. özellikle matbuatın yaygınlaşmasıyla singapur'dan hindistan'a; zanzibar sultanlığından mısır'a ve güney afirka'ya kadar birçok yerde dönemin aydınları osmanlı hilafetini modern müslüman imajı ve islam dünyası diye adlandırılan bir medeniyetle özdeşleştirmişlerdi. 1873'te açe sultanı’nın, bir hadrami yemenli olan muhammed zahir’i elçi ola­rak i̇stanbul’a gönderip, ondan hollanda saldırılarına karşı yardım istemesi, amerika hükümetinin filipinler’de müslümanların direnişi ile karşılaşınca, aracı olması ve müslüman bölgelerde yapmak istedikleri projelere destek olması için abdulhamid’in yardımını istemesi hep bu küresel imajın yansımalarıdır.

haliyle hilafetin kaldırılması ortaya büyük bir güç boşluğu çıkarmış ve müslüman düşünürler için büyük bir şoka dönüşmüştür. soğuk savaş dönemi islamcı hareketlerin hepsinde bu siyasi/entelektüel krizin etkileri az çok gözlenebilir.