nükte: bile ey nefsim. islam'da en ehemmiyetli diye birşey yoktur. makamlar vardır. herşey kendi makamında en ehemmiyetli iken, başka makamlara göre derecesine göre ehemmiyetli olur. demek bir şeyin hakiki kıymetini bilmek ister isen, makamını bil. yoksa ifrat veya tefrit ile sırat-ı müstakiymden çıkarsın.mesela sen bir evlad iken of demeyeceğin valideynine, hakim olduğunda sirkatle huzuruna gelse parmağını kesmekten sıkılmamalısın. hem mesela ulemaya hitap eden bir hoca olarak sen ciddiyetile beyan ettiğini, çocuklar mabeyninde konuşsan lafın dinlenmez, öyleyse orada pek ehemm olan burada beş para etmediğini anladın.
nükte:
ya eyyühennefsi. herkese merhamet etmekten başka hakkın yoktur. fakat sen merhameti yanlış biliyorsun. merhamet, ananın evladına ifradi şefkati gibi değildir. mesela kangren olmuş hastaya merhamet onun kolunu kesmektir. nefsine merhamet onun keyfemayeşa isteklerine riayet etmemektir. bir günahkara merhamet onu günahıyla kabullenmek ve başucuna oturtmak değildir. amma onu günahından dolayı zemmederek zecretmekte değildir. hem günahı zemmetmek başkadır, şahsı zemmetmek başkadır. yahu bilmiyor musun ki, katl etmiş birisine merhamet, onu katletmektir. zira izzetli insan zelilane bir hapislik veya vicdan azabından ise şerefiyle ölmek ona hem hoş hem merhamettir.
öyleyse sen hükmü ve fıkhı değil, merhametin manasını talim et. sen sahibud din veya sahibul cennet değilsin, hem cehennemde senin değildir. sen abidsin, abdin abdullaha üstünlüğü yoktur, sende herkes gibi merhamete muhtaçsın.
مَنْ لاَ يَرْحَمِ النَّاسَ لاَ يَرْحَمْهُ اللَّهُ
