şeyh said – dertli sözlük

şeyh said

kendisi hakkında çok az malumat sahibi olduğumuz cumhuriyet dönemi isyancısı. isyan etmeden önce bediüzzaman'dan destek istediğini ama bediüzzaman'ın isyan fikrine karşı çıktığını risale-i nurlardan okuduğumuz için biliyoruz.

bunların dışındaki bilgilerin birçoğu resmi ideoloji'nin inanmamızı istediği bilgilerdir.
cumhuriyet sonrasında, birçok ideoloji ismini ve yaptıklarını kullandı. misal: (http://www.timeturk.com/tr/2011/06/29/baydemir-seyh-sait-in-mezarini-bulacagiz.html)
asılacağı sırada bir kağıdın üzerine arapça şöyle yazıyor: değersiz dallarda beni asmanıza pervam yoktur. muhakkak ki ölümüm allah ve i̇slâm içindir."
i̇lmik boynuna geçirildikten sonra, kürtçe söylediği son söz ise; "şu anda fani hayata veda etmek üzereyim. halkım için feda olduğuma pişman değilim. yeter ki torunlarım düşmanlarıma karşı beni mahcup etmesinler."
risale-i nur külliyatındaki kürt, kürdistan vb. bölücü ! birçok kelimeyi risaleden çıkaran, hatta bununla da yetinmeyerek üstada demediği şeyleri dedirten bir gürûh var kıyam karşısında.
sâid nursi hazretlerine iftira atan zevatın elinde güya üstadın kıyama karşı olduğuna delil olan bir mektup mevcutmuş.bahsi geçen mektupta veya bu konu ne zaman gündeme gelse hemen üstadın şu sözleri ezberden okunur: dedeleri asırlarca i̇slamın bayraktarlığını yapmış bir kavmin torunlarına kılıç çekilmez! oysa bu cümlede öyle hatalar var ki, değil üstad, azıcık medrese eğitimi alan hiç kimse tarafından bu hatalar yapılmaz. bu hataları ilim yolundaki tıfıllar yapar ancak.

birinci hata, hırsızlık yapan kızım fatıma da olsa elini keserim diyen bir peygamberin varisi olan bir âlim, dedeleri i̇slam'ın bayraktarlığını yaptı diye hiç kimseyi ilahi tenfizden muaf tutamaz.

i̇kinci hata, her kim olursa olsun, allah'a ve dinine savaş açanlarla allah'ın istediği şekilde mücadele etmek gerekir. allah'ın hükümlerine karşı bir hüküm icra etmek isteyenlere karşı çıkmak her müslüman için yerine getirilmesi gereken bir görevdir.

kullandığımız dil hangi tarafta olduğumuzu gösteriyor, allah'ın tarafı olan adaletten mi yanayız, yoksa sadece sanal bir örtü olan zulümden mi yanayız?
i̇syanın kürtlük değil, halifelik için yapıldığının bilmesi gerekir. kendisine doğudan ve batıdan kürt olsun, türk olsun, alevi olsun; halifeliğin devamını isteyenler destek vermiştir.
bediüzzaman ise "sizin nüfuzunuz kuvvetlidir. bize yardım ederseniz muvaffak oluruz." diye yazdığı destek talebine cevaben "bu millet yüz yıllarca i̇slam dinine hizmet etmiştir. bu mücahid milletin torunlarına kılıç çekilmez. sizde çekmeyiniz; zira akim kalır." demiştir. (bkz:tarihçe-i hayat)
ağır tartışma konusudur. bir taraf -cumhuriyetçi ve kemalist kesim- inkılaplara karşı çıkıp isyan ettiği için saydırmakta. diğer taraf -islami kesimin bir kısmı- şeriatı savunma adına silahlı direniş gerçekleştirdiği için kahraman ilan etmekte.
d (şeyh said palevi, şeyh said pirani, şeyh muhammed said nakşibendi, şeyh said efendi) (d. 1865 ya da 1866; palu, elâzığ[2][3] - 29 haziran 1925, diyarbakır [4] ), seyyid bir aileye mensup [5][6][7] zazaların [8][9] içinde ikamet eden nakşibendi şeyhi, [8] kürt lideridir. [10] müderris , mutasavvıf , müfessir vemuhaddis olan şeyh said, [11][12] kendi adıyla anılan şeyh said i̇syanı lideridir. [13]babasının adı şeyh mahmud fevzi, annesi ise gulê hanım’dır. [14][15] palu , elâzığ, diyarbakır ,muş’ta, eğitim gördükten sonra babasının vefatından sonra nakşibendi tarikatı postnişini olmuştur. [16][17] babası şeyh mahmud fevzi’nin palu’dan hınıs'a göç etmesiyle oraya yerleşmiştir. nakşibendi târikatının liderlerinden olup ermeni kırımına karşı çıkacak fetvalar vermiştir. [18][19][20] i. dünya savaşı sırasındarusya i̇mparatorluğu 'nun doğu anadolu 'ya ilerlemesinden dolayı piran 'a taşınmak zorunda kalmış ve savaştan sonra hınıs kolhisar 'a yerleşmiştir. [21] 1925 yılında yargılanmış ve idam edilmiştir.aile geçmişişeyh said, muhammed ’in neslinden olupseyyiddir . [22][23][24] şeyh said'in dedesi palulu şeyh ali sebdi'dir. şeyh ali sebdi'nin beş oğlu vardır: şeyh muhammed nesih, şeyh mahmud fevzi (şeyh said’in babası), şeyh hasan naki, şeyh hüseyin zeki ve şeyh i̇brahim (kudo efendi). şeyh mahmud fevzi’nin de yedi oğlu vardır: şeyh said, şeyh bahaeddin, şeyh diyaeddin, şeyh necmeddin, şeyh tahir, şeyh mehdi ve şeyh addurrahim. [25][26]şeyh said'in beşi kız, beşi erkek olmak üzere on çocuğu olmuştur. şeyh said'in oğlu ali rıza efendi'nin oğlu mehmet fuat fırat , 1973'teerzurum bağımsız milletvekili olarak tbmm 'ye girmiştir. [27] günümüzde şeyh said ailesinin temsilcisi şeyh said'in torunu abdulilah fırat ’tır. [28][29]şeyh said, dedesi şeyh ali septi’nin halifelerinden şeyh ahmed-i çani’nin kızı amine hanım ile evlenmiştir. amine hanım, aile rus harbinden dolayı hınıs’tan piran’a göç ettiği zaman rahatsızlanmış ve vefat etmiştir. [30] hanımı vefat ettikten sonra şeyh said, kürt miralayı hamidiye alaylarının liderlerindencibranlı halit bey 'in kız kardeşi fatma hanım ile evlenmiştir. yine halit bey'in kardeşi olan güllü hanım da, binbaşı kasım (ataç) ile evliydi. [31] şeyh şaid'i ayaklanmanın bastırılması ardından eleveren, binbaşı kasım'dır. [32]şeyh said'in soy ağacışeyh said’in 6. göbekten dedesi olan seyyîd haşim i̇ran'dan diyarbakır'a hicret edip yerleşmiştir. [33] [daha iyi kaynak gerekli ]1639 yılında sultan iv.murad tarafından siyaseten öldürülmüştür. [6] [ daha iyi kaynak gerekli ] seyyid haşimden itibaren soy kütüğüdür;şeyh seyyid haşimhacı şeyh seyyid hüseyimevlana haydarmevlana kasışeyh ali sepşeyh mahmu fevzişeyh sai̇d efendi̇şeyh ali rız efendi(1894-1970)şeyh muhammed emin efendi(1921-1998)şeyh abdulila fırat(1946- )[5][34][35] [daha iyi kaynak gerekli ]şeyh said nakşibendi tarikâtı silsilesi / silsile-i nakşibendi hâlidi palevişeyh said efendi'den devam eden nakşibendi tarikatı silsile-i sâdât'ı şu şekildedir;1. muhammed bin abdullah2. ebu bekri’s-sıddiyk3. selman-ı farisî4. kâsım bin muhammed5. cafer-i sadık6. bayezid-î bistamî7. hâce ebû’l hasan kharakânî8. şeyh ebû aliyyini'l fârmedî9. hace yûsuf hemedânî10. hace abdülhâlık-ı gucdüvânî11. hace ârif-i rivgerî12. hace mahmûd i̇ncir-i fağnevî13. hace ali-i râmitenî14. hace muhammed baba es-semmâsî15. hace şeyh emir külâl16. şâh-ı nakşibend muhammed behâeddîn-i buhârî17. şeyh alâeddîn attâr18. şeyh yâkûb-u çerhî19. hace ubeydullah-ı ahrâr20. şeyh muhammed zâhid21. şeyh derviş muhammed es-semerkandi22. şeyh hâce muhammed emkenekî23. şeyh muhammed bâki billah24. i̇mâm-ı rabbânî şeyh ahmed fâruk serhendî25. şeyh muhammed ma’sûm serhendî26. şeyh muhammed seyfüddîn-i farukî27. şeyh nur muhammed bedvânî28. şemseddin cân-ı cânân mazhâr29. şeyh abdullah ed-dehlevî30. mevlânâ hàlid-î bağdâdî31. şeyh-ul meşayih seyyidina ali es-sebdi palevi diyarbekiri32. şeyh mahmud fevzi efendi palevi33. şeyh muhammed said efendi palevi34. şeyh ali rıza efendi palevi35. şeyh muhammed emin efendi palevipalevi kolunun ana silsilesidir. şeyh ali septi'den itibaren halifelerin kendi silsileleri mevcuttur.şeyh said efendi'nin şeyh ali rıza efendi haricinde icazet verdiği diğer halifeleri mevcuttur.[36] [37] [38] [39]şeyh said i̇syanıana madde: şeyh said i̇syanıbirinci meclisin bitlis milletvekili yusuf ziya tarafından aşiretler arasındaki tanınmışlığı ve sözünün geçmesi nedeniyle gizli kürt i̇stiklal komitesi'ne ("azadi" örgütü) üye yapıldı. 1924 yılında yusuf ziya tutuklandı. suçunu itiraf eden yusuf ziya bey, cibranlı halit, hasananlı halit, hacı musa ile birlikte şeyh said'in de adını verdi. doğu illerindeki aşiretleri dolaşan şeyh said, cumhuriyet ve mustafa kemal'in dinsizliğinden, çıkarılan yasalar ile i̇slamiyetin, nikah, ırz ve namusun kuran'ın ortadan kalkacağından, ağaların ve hocaların idam edileceğini veya sürüleceğinden bahseden propagandalar yaptı. kayınbiraderi albaycibranlı halit'in adamları cemiyet-i akvam'a haber vereceklerini, bölgede devletin askeri güçlerinin bulunmadığını ve kolayca bölgeyi ele geçirebileceklerini söyledi. cumhuriyete ve devrimlere karşı bir ayaklanma fetvası hazırlayarak devrimlere destek verenlerin canları ve mallarının helal olduğunu yazdı. fetvayı aşiretlerin ileri gelenlerine gönderdi. varto'daki hormek aşireti devlet yanlısı olduğu için ayaklanmaya uymayacaklarını açıkladı. şeyh said ifade vermek için bitlis harp divanı'na davet edildiğinde yaşlı ve hasta olduğu için ifade vermeye gitmeyince ifadesi hınıs'ta alındı. diyarbakır, çapakçur, ergani ve genç illerinde bir ay kadar dolaştıktan sonra 13 şubat 1925 tarihinde piran'daki kardeşinin evine yerleşti. piran'da jandarmanın 5 suçluyu tutuklama girişimi üzerine çıkan çatışma sebebiyle ayaklanma hareketi planlanandan önce başladı. [40] 1924 ekim ayından yakalanacakları güne kadar hükûmetle haberleşmekte olan bacanağı kasım bey (kasım ataç) tarafından ihbar edilmiştir. [41] genç hâdisesinin (şeyh said i̇syanı) bastırılmasından sonra "şark i̇stiklal mahkemesi "nde yargılanıp idama mahkûm edildi.şeyh said’in mezarı29 haziran 1925’te şark i̇stiklal mahkemesi tarafından diyarbakır dağkapı meydanında idam edilen şeyh said, idam sehpasında iken son isteği sorulduğunda, kâğıt kalem ister ve kâğıda arapça olarak "benim bu değersiz dallarda asılmama pervam yoktur. muhakkak ki mücadelem allah ve dini içindir." yazar ve kelime-i şehadet getirerek idam edilir. [42][43][ daha iyi kaynak gerekli ] şeyh said, idamından önce başsavcı ahmet süreyya örgeevren’i vasi tayin ettiği ve vasiyetnamesini hazırladığını yazmış: "nitekim; şeyh said efendi idamından biraz önce tevkifhanede yazdığı bir vasiyetname ile beni bu vasiyetin icrası için vasi nasb ve tayin etmiş bu vasiyetnamesi asılmasından sonra bana verilmişti. bu vasiyet; üzerinde bulunan ve maliye veznesine verilmiş olan parasından veresesinden kimlere verilmesine ve kendisi için mezar yaptırılmasına dairdi... mahkemenin müddeiumumîsi bulunduğum için, şeyhin vasisi sıfatıyla bu vesayeti kabul ve icra edemezdim. onun için resmî ve itimat edilir bir el ile vasiyetinin yerine getirilmesi için vasiyetnameyi ankara’da i̇çişleri bakanlığına göndermiştim." [44][45] şark i̇stiklal mahkemesi tarafından şeyh said’in mezarının yaptırılması kabul edilmesine rağmen halen mezar yerinin nerede olduğu tam olarak bilinmemektedir. [