tam manasıyla adaleti tesis edebilen bir islam ülkesi olmadığı ve tüm müslüman ülkeler o ülkenin adaletine sahip çıkmadığı sürece devam edecektir. bu durumun sebebi ne sanayi devrimidir ne kapitalizmdir ne de genelde bizlerin kastettiği gibi milletin uyumasıdır. evet, asıl sorun adalettir. osmanlı, yüzyıllarca sadece hoşgörü ile ( popüler tarih yazıcıların dediği gibi) hükümettiği için ayakta kalmamıştır. osmanlı en başta adil olmayı başarabildiği için onlarca millet onun çatısı altında yaşamıştır. tamam, sadece adalet belki yeterli değildir ama en azından olumlu yönde adımlar atılabilmesine zemin hazırlar. bugün bakın, hangi müslüman ülkenin adalet sisteminin güvenilir olduğunu söyleyebiliriz. kızsak ve beğenmesekde biz gidip ab nin üst mahkemesinin aldığı kararlara uymuyormuyuz. belki onların adalet sistemi de çok iyi değil ama bizden bir çok insan gidip onlara başvurduğuna göre haklarını da teslim etmeliyiz. sanayi devrimini başlatan ingiltere'nin nasıl aşama aşama saygı duyulan bir adalet sistemi getirdiğini iyi okumalıyız. bu açıdan baktığımızda açık söylemek lazım; bölünmüşlük, fakirlik ve benzeri sorunlar kader olmaktan çok tercihdir. eğer siz adil bir sistem tesis etmeyi başarabilirseniz belki çok zengin olmazsınız ama emin olun yok olup gitmezsiniz de. bunun örneği dünya tarihinde ve kendi tarihimizde bolca mevcut.
