pers imparatorluğu ideallerini safevi yayılmacılığı ile canlandırmaya çalışan ülke.
suriye'de esed'e verdiği destek, yemen'de husileri kışkırtması ve körfez ülkelerini tehdit eder hale gelmesi neticesinde ortadoğu'nun yeni sahibi rolüne bürünmüştür. abd ile anlaşması bir teslim anlaşması olduğu halde bunu kazanca çevirmeyi başarmıştır.
iran tüm bunlara rağmen camdan bir köşkte oturmaktadır. bunu bildiği halde komşularını taşlamaktan geri durmaz.
iran'ın sorunlarına biraz değinelim:
1- arap milliyetçiler, şii arap sorunu: güney iran'da var olan bir sorun. iran rejiminde rahatsız olan bu araplar, iran rejimi sorun olarak görülmektedir. mart ayında bir futbol maçıyla başlayan isyan, üç gün boyunca sürmüş ve zor bastırılmıştı.
2- horasan sorunu, sunniler sorunu, belucistan sorunu: iran, sunnileri bastırarak, öldürerek, katliamlar uygulayarak bütün haklarından yoksun bırakmıştır. buna tepki olarak cundullah örgütü kurulmuş, pakistan ve afganistan'ın da destekleriyle bu örgüt büyük eylemler yapmıştır. 2010 yılında liderleri idam edilen örgütün isim değiştirerek aktif olarak eylemlerine devam ettiği söyleniyor. afganistan ve pakistan'daki taliban ise her an iran topraklarına girip çıkmaktadır.
3- kuzeybatı iran sorunu, alevi kürtler sorunu: mahabad cumhuriyeti 1945 yılında sovyetlerin iran'ı işgali sırasında sovyetlerin desteğiyle kurulmuştur. 1947'de sovyetler, iran topraklarından çekilince iran ordusu mahabad cumhuriyeti'ni işgal etmiş bm'nin de tanıdığı bu devlet, iran tarafından resmen yıkılmıştır. mayıs ayında mahabad bölgesi'nde bir kürt kızına saldıranların iranlı devlet görevlileri olduğu öğrenilince şehirde isyan çımış, tüm kamu binaları işgal edilmiş, devlet görevlileri bölgeden kovulmuştu. 15 gün süren bu fiili durum, iran'ın yatıştırma yapması sonucu kısmi olarak çözülmüştü.
4- kuzey iran sorunu, güney azerbaycan sorunu: bilindiği iran'da büyük bir oranda azeri nüfus mevcut. bu nüfusa iran'da şah döneminden beri hiçbir hak tanınmamıştır. ne dil, ne kimlik vs. azerbaycan cumhuriyeti bu duruma tepki göstermiş ve iranla ilişkilerinde sık sık gerilmeler olmuştur. azerileri asimile düşünen iran bunu başaramamıştır. en son geçen aylarda yine bir futbol maçında açılan pankart sonucu azeri gençlerle iran polisi arasında uzun çatışmalar yaşanmış ve iran sorunu geçici olarak çözmüştür.
5- güney doğu iran sorunu, ahvaz bölgesi sorunu: ahvaz bölgesi, bahreyn'e ve ırak'a ait bir bölge iken ırak-iran savaşı'nda iran'ın işgaline bir bölgedir. bu bölgede mevcut sunni arapları şiileştirmeye açlışan iran, bunu başaramamış, sonucunda ahvaz bölgesini bir sorun haline dönüştürmüştür. mart ayında bir futbol maçıyla başlayan isyan, üç gün boyunca sürmüş ve zor bastırılmıştı. bu isyan aynı zamanda şii arapların bölgesine de sıçramıştır.
6- güney batı iran sorunu, sunni kürtler sorunu: kürtlerin en temel haklarını bile veremeyen iran, kürtleri sürekli idam ederek bu bölgeyi sorun olarak görmüştür. ruhani geçen günlerde kürdistan eyaletini ziyaret ederek "biji kürdistan" demiş ve türkiye'deki çözüm sürecine benzer bir çözüm süreci başlattığını söylemişti. her ne kadar böyle söylese de idamlar henüz durmuş değil.
tüm bu sorunlara rağmen, iran türkiye'deki kürtlere, dil-din-ırk teorisi gibi bir takım eski çağ argümanlarıyla yeni bir milliyetçi asabiyet aşılamaya çalışmaktadır. iraniler teorisi ırk teorisi olarak canlanırken, kürtlerin zerdüşt bir millet olduğu iddiası da din teorisi olarak canlanmaktadır. dil teorisi ise kürtçe'nin irani dillerden olduğu iddiasıyla beraber edebi eserler olduğunu dillendirmesidir.
suriye'de esed'e verdiği destek, yemen'de husileri kışkırtması ve körfez ülkelerini tehdit eder hale gelmesi neticesinde ortadoğu'nun yeni sahibi rolüne bürünmüştür. abd ile anlaşması bir teslim anlaşması olduğu halde bunu kazanca çevirmeyi başarmıştır.
iran tüm bunlara rağmen camdan bir köşkte oturmaktadır. bunu bildiği halde komşularını taşlamaktan geri durmaz.
iran'ın sorunlarına biraz değinelim:
1- arap milliyetçiler, şii arap sorunu: güney iran'da var olan bir sorun. iran rejiminde rahatsız olan bu araplar, iran rejimi sorun olarak görülmektedir. mart ayında bir futbol maçıyla başlayan isyan, üç gün boyunca sürmüş ve zor bastırılmıştı.
2- horasan sorunu, sunniler sorunu, belucistan sorunu: iran, sunnileri bastırarak, öldürerek, katliamlar uygulayarak bütün haklarından yoksun bırakmıştır. buna tepki olarak cundullah örgütü kurulmuş, pakistan ve afganistan'ın da destekleriyle bu örgüt büyük eylemler yapmıştır. 2010 yılında liderleri idam edilen örgütün isim değiştirerek aktif olarak eylemlerine devam ettiği söyleniyor. afganistan ve pakistan'daki taliban ise her an iran topraklarına girip çıkmaktadır.
3- kuzeybatı iran sorunu, alevi kürtler sorunu: mahabad cumhuriyeti 1945 yılında sovyetlerin iran'ı işgali sırasında sovyetlerin desteğiyle kurulmuştur. 1947'de sovyetler, iran topraklarından çekilince iran ordusu mahabad cumhuriyeti'ni işgal etmiş bm'nin de tanıdığı bu devlet, iran tarafından resmen yıkılmıştır. mayıs ayında mahabad bölgesi'nde bir kürt kızına saldıranların iranlı devlet görevlileri olduğu öğrenilince şehirde isyan çımış, tüm kamu binaları işgal edilmiş, devlet görevlileri bölgeden kovulmuştu. 15 gün süren bu fiili durum, iran'ın yatıştırma yapması sonucu kısmi olarak çözülmüştü.
4- kuzey iran sorunu, güney azerbaycan sorunu: bilindiği iran'da büyük bir oranda azeri nüfus mevcut. bu nüfusa iran'da şah döneminden beri hiçbir hak tanınmamıştır. ne dil, ne kimlik vs. azerbaycan cumhuriyeti bu duruma tepki göstermiş ve iranla ilişkilerinde sık sık gerilmeler olmuştur. azerileri asimile düşünen iran bunu başaramamıştır. en son geçen aylarda yine bir futbol maçında açılan pankart sonucu azeri gençlerle iran polisi arasında uzun çatışmalar yaşanmış ve iran sorunu geçici olarak çözmüştür.
5- güney doğu iran sorunu, ahvaz bölgesi sorunu: ahvaz bölgesi, bahreyn'e ve ırak'a ait bir bölge iken ırak-iran savaşı'nda iran'ın işgaline bir bölgedir. bu bölgede mevcut sunni arapları şiileştirmeye açlışan iran, bunu başaramamış, sonucunda ahvaz bölgesini bir sorun haline dönüştürmüştür. mart ayında bir futbol maçıyla başlayan isyan, üç gün boyunca sürmüş ve zor bastırılmıştı. bu isyan aynı zamanda şii arapların bölgesine de sıçramıştır.
6- güney batı iran sorunu, sunni kürtler sorunu: kürtlerin en temel haklarını bile veremeyen iran, kürtleri sürekli idam ederek bu bölgeyi sorun olarak görmüştür. ruhani geçen günlerde kürdistan eyaletini ziyaret ederek "biji kürdistan" demiş ve türkiye'deki çözüm sürecine benzer bir çözüm süreci başlattığını söylemişti. her ne kadar böyle söylese de idamlar henüz durmuş değil.
tüm bu sorunlara rağmen, iran türkiye'deki kürtlere, dil-din-ırk teorisi gibi bir takım eski çağ argümanlarıyla yeni bir milliyetçi asabiyet aşılamaya çalışmaktadır. iraniler teorisi ırk teorisi olarak canlanırken, kürtlerin zerdüşt bir millet olduğu iddiası da din teorisi olarak canlanmaktadır. dil teorisi ise kürtçe'nin irani dillerden olduğu iddiasıyla beraber edebi eserler olduğunu dillendirmesidir.
