akıl – dertli sözlük
akıllı insanın lisanı kalbinde olur düşünerek söyler.(hz ali)düşünerek söylenen her söz kırılmayan kalp demek, kırılmayan kalp ise mutlu insan demek, mutlu insan demek ise her şey demek. çünkü mutlu olan insan mutlu eder ve mutluluk bulaşıcıdır.
kullanmayanın kullanandan çok olmaya başladığı bir toplumda kullananları bulmak zor bir hal almaya başladı.
kullananlar,kullanmayanlar,kullanmamak için inat edenler,kullandığını zannedenler,akıldan başka bir şey tanımayanlar gibi çeşitleri vardır.
akıllı kişi problemi çözer, bilge kişi problemden kaçınır.
(albert eınstein)

aklınız var. problemden kaçıp bir başka zamanda karşınıza çıkmasına neden olacağınıza çözün ki tamamen kurtulun.
düşünme yetisinin icra edilmesini sağlayan meleke. kalp ile beraber çalışır. kalp, ruh ile akıl arasında bağı sağlarken aklın hissiyatın algılamadığı alemlere kapı açmasını sağlar. böylece akıl, salt düşünme yetisinden ziyade tefekküre dalar.

aklı kullanma sanatı, buradan sonra tanımlanacak bir kavram. aklı deneyciliğin ve rasyonalizmin pençesinden kurtaran, kalp ile koordineli çalışmasını sağlayarak, tefekküre kapı aralayan kudret-i ilahi'nin düşünülmesi, allah'ın sanatının temaşa edilmesi hususudur. bu sayede tefekkür zikre dönüşür ve alemler birer kağıt gibi dürülür. dolayısıyla islam'ın insandan istediği düşünme ve akletme melekesi çalıştırılmış olur. burada da kısa bir konuya değinelim, islam insandan akılcı olmasını istemez. akıllı olmasını ve akletmesini ister. tıpkı islamcı değil de müslüman olmasını istediği gibi. ya da ahlakçı değil de ahlaklı olmamızı istediği gibi.

bugün sıklıkla dillendirilen düşünme, aslında pozitivizmin bizden istediği düşünme biçimi. bu düşünme biçimini aşarak, kalp ile bağlantı sağlandığı takdirde islam'ın bizden istediği düşünmeye ulaşmış olacağız.
lugatte: men etmek, engellemek ve bağlamak anlamına geliyormuş.
yani kişin gelişigüzel, şuursuz hareket etmesine mani olmak.
putlaştırılmadan kullanılması gereken meleke. kullanılmadığı zaman düşünme erdemi yitirilir. en yakın örneği bir rüyanın peşinden koşan kalabalık.