id – dertli sözlük
sigmund freud'un psikolojiye getirdiği kavramdır. haz ilkesine göre çalışır. dini terminolojideki "nefis"le benzerlik gösterse de asla aynı şey değildir. zira id, rab-kul ilişkisine göre hareket etmez. böyle bir ilişkiyi kabul de etmez. kişiliğin ilkel yanıdır. oysa nefis insanı esfel-i safilinden, eşref-i mahkukata yükseltecek potansiyele sahiptir.
herşeyi ister,doyumsuzdur,arsız bir çocuk gibi...istiyorum istiyorum banane o benim olmalı bu da benim olmalı hepsi benim olsun,der.
psikolojide nefs-i emmarenin freud yorumu sayılabilir. freud bundan sonra ego ve süperego basamaklarından da bahsetmiş ancak salih mü'minlerin nefsi olan nefs-i levvameye doğal olarak ulaşamamış. yine de nefsin basamaklarını anlamak için iyi bir deneme.

1. nefs-i emmare
2. nefs-i levvame
3. nefs-i mülheme,
4. nefs-i mutmainne,
5. nefs-i razıye,
6. nefs-i merzıyye,
7. nefs-i safiye